در این نوع مات از انواع گوناگون،شاه حریف در اثر ضعف عرض آخر (یعنی کمبود نظارت بر عرض آخر یا حصار پیاده ای دست نخورده در اطراف شاه) مات خواهد شد. این مات به این گونه صورت می گیرد که شاه حریف در اثر حصار پیاده ای موجود در اطرافش، تنها در یک عرض قدرت حرکت داشته باشد. حال اگر حریف بر تنها عرضی که شاه در آن می تواند حرکت کند نظارت اندکی داشته باشد؛ در خطر مات عرض آخر قرار می گیرد. یعنی شما می توانید با گذاشتن رخ یا وزیر در عرض شاه، او را مات کنید.
در این قسمت ، میخواهم راجع به ترکیب سیخ کشیدن یا skear صحبت کنم.این تاکتیک از ابتدایی ترین تاکتیک ها به شمار می آید ؛ اما هنگامی که با دیگر تاکتیک ها مخلوط شود، بسیار قدرتمند خواهد شد. در کل این تاکتیک هنگامی به وجود میاید که در پشت مهره ای قدرتمند، مهره ای ضعیف تر پنهان شده باشد. در این هنگام،اگر با یک مهره دور زن همانندفیل به مهره قدرتمند هجوم آوریم، او مجبور به عقب نشینی است و مهره پشت آن از دست میرود. البته باید در این ترکیب،باید مهره حمله کننده از قدرت کمتری نسبت به مهره مورد هجوم برخوردار باشد ؛ زیرا در غیر این صورت، این مهره وادار به عقب نشینی نیست. برای یک مثال از تاکتیک سیخ کشیدن ، اگر شاه شما در e3 و وزیر شما در e8 باشد، آنگاه اگر حریف با رخش در e1 به شما کیش بدهد، شاه مجبور به کنار رفتن از ستون e است و در نتیجه وزیر از بین میرود.
در بخش ، میخواهم در باره ترکیب پوشش برداری صحبت کنم.ترکیب پوشش برداری وقتی رخ میدهد که سواری سوار حریف را به طور مخفی تهدید کند ، یعنی اینکه یک سوار خودی در میان راه حمله به سوار حریف باشد. در اینصورت اگر این سوار در اینجا نبود ، سوار حریف نابود میشد. با همین استدلال،شما میتوانید این سوار را به هرجا حرکت کنید(به شرط اینکه سوار مورد تهدید حریف، ارزشش از سوار حرکت داده شده نباشد.) حال اگر حریف مهره شما را بگیرد،مهره اش از بین میرود.برای یک مثال ساده،اگر شما یک فیل در e3 داشته باشید و یک رخ نیز در e1 داشته باشید و وزیر حریف نیز در e7 باشد،آنگاه وزیر حریف مورد تهدید است و اگر شما با این فیل ، پیاده ای را در h6 بزنید، آنگاه وزیر حریف زیر ضرب خواهد بود و او زمان کافی برای زدن فیل را ندارد.
در اینجا میخواهم درباره ترکیب انسدادی صحبت کنم. ترکیب انسدادی به طور کلی یعنی ایجاد اختلال (سد) در میان کار دو یا چند سوار حریف ، به طوری که حداقل کار یکی از آنها مختل شود. برای درک این موضوع ، از یک مثال ساده استفاده میکنیم . فرض کنید رخ شما از وزیرتان و فیل شما از تهدید مات حفاظت می کنند. حال اگر راه حفاظت این دو مهره تقاطعی در g5 داشته باشند ، حریف می تواند پیاده ای را در g5 قرار دهد.اگر شما با رخ پیاده g5 را بزنید ، مات خواهید شد ؛ زیرا رخ شما راه دفاع فیل را بسته است و در کار آن اختلال ایجاد میکند. حال اگر با فیل پیاده g5 را بزنید ، راه دفاع رخ و وزیر بسته میشود و وزیر از دست میرود. به این ترتیب، با همین پیاده ناقابل، حریفتان می تواند بازی را ببرد.
در اینجا میخواهم ترکیب پرمسئولیت را از کتاب «استراتژی و تاکتیک در شطرنج» ماکس ایوه برایتان شرح دهم.اگر سواری مسئولیت حفاظت از مهره یا خانه ای را بر عهده داشته باشد، آن مهره مسئول است.برای مثال اگر اسب شما در f3 ، فیل خودی را در d4 مورد حمایت قرار دهد که توسط وزیر حریف در d8 مورد تهاجم قرار گرفته است،این اسب مهره ای مسئول است و مسئولیت حفاظت از فیل را دارا میباشد. بنابراین او نمیتواند به جایی حرکت کند، زیرا به محض حرکت او ، فیل از دست میرود. بنابراین این مسئولیت او،آزادی عمل را از او سلب کرده است. حال اگر این اسب حفاظت یک اسب دیگر را در h4 عهده دار باشد، دیگر او نمیتواند از هر دو مهره محافظت کند ؛ زیرا اگر حریف مثلا با فیلش اسب h4 را بزند، اسب f3 از حمایت d4 منحرف شده و به h4 میرود، در نتیجه وزیر حریف میتواند فیل شما را در d4 بگیرد. بنابراین وجود یک سوار پر مسئولیت در وضعیت، ضعف بزرگی به حساب میاید و باید به سرعت نسبت به رفع آن اقدام نمود.
در اینجا میخواهم درباره تک تک ترکیب ها صحبت کنم که از کتاب «استراتژی و تاکتیک در شطرنج» ماکس ایوه گرفته شده است. در این بخش میخواهم نمونه هایی از ترکیب انتحاری را از همین کتاب برایتان بیان کنم.ترکیب انتحاری در کل وقتی به وجود میاید که یکی از طرفین ، حمله به سوارش را با حمله متقابل به سوار دیگری جواب دهد یا اینکه با حمله به سواری از حریف ، یکی از مهره هایش را بی دفاع کند. در اینصورت، بسیاری از حرکات زیبا و به ظاهر غیر منطقی به وجود میایند و همین علت ، کسی را که میخواهد حمله متقابل کند را ملزم میکند که تمامی شاخه های موجود را بررسی کند تا هدف چنین ترکیبی قرار نگیرد.برای یک مثال کوچک از این موضوع، فرض کنید شما با فیلتان به یکی از رخ های بی دفاع حریف حمله کردید و حریف به جای دفع تهدید، با اسب خود به یکی از رخ های بی دفاع شما حمله ور میگردد. حال رخ شما یک از جان گذشته یا سوار انتحاری محسوب میگردد و شما اگر این رخ را هم نداشتید، قادر بودید با زدن رخ حریف تعادل قوا را برقرار سازید. اما حالا باید تا میتوانید در برابر این رخ غنیمت جمع کنید. برای مثال این رخ شما قادر است یک پیاده حفاظت شده را بگیرد و اگر حریف این پیاده را باز پس بگیرد، شما با زدن رخ حریف، یک پیاده پیش می افتید. اما خب در این حالت رخ حریف نیز انتحاری شده و قادر است هر مهره ای را بزند. بنابراین برای اجرای یک ترکیب انتحاری، باید تمامی حالات ممکن و امتیازات حریف را در نظر بگیرید.
